Lotnictwo ma ogromny wpływ na gospodarkę – pod takim zdaniem podpisze się każdy przedstawiciel branży. Ale co to dokładnie oznacza? Jak duży jest to wpływ? Jak wiele miejsc pracy generuje lotnictwo? Za jaką część światowego PKB odpowiada? Są badania, które próbują ten wpływ ocenić i oszacować.
Pod koniec zeszłego roku została opublikowana kolejna edycja raportu „Aviation: Benefits Beyond Borders” opracowana przez Air Transport Action Group (ATAG), czyli stowarzyszenie zrzeszające 45 różnych organizacji z branży lotniczej[1]. Celem opracowania, które jest oparte na analizach przygotowanych przez Oxford Economics, jest pokazanie rzeczywistej siły odziaływania sektora lotniczego w skali globalnej i regionalnej. W tym celu analizowane są dane z większości państw na świecie. Przyjrzyjmy się więc temu, jak na tle świata i Unii Europejskiej wygląda Polska.
Na wstępie jednak istotna uwaga metodologiczna. Raport opracowywany jest w oparciu o dane z roku poprzedniego, to zaś oznacza, że najnowsza edycja z grudnia 2024 r. bazuje na danych z roku 2023. W dobie dynamicznych wzrostów w niektórych państwach może wydawać się to okres dość odległy, ale trzeba pamiętać, że siłą tego opracowania jest globalna skala i jednolitość podejścia do poszczególnych rynków krajowych[2].
Jak lotnictwo wpływa na gospodarkę?
Wpływ bezpośredni to także usługi agencji żeglugi powietrznej, oraz funkcjonowanie przedsiębiorstw zapewniających produkcję samolotów oraz ich głównych elementów jak silniki czy kadłuby, oraz branżowych biur inżynierskich.
Autorzy raportu podają, że w 2023 r. 1 138 linii lotniczych na świecie przewiozło łącznie 4,4 miliarda pasażerów do ponad 4 tys. komercyjnych lotnisk na całym świecie i przetransportowało 61,4 miliona ton ładunków[1].
Branża bezpośrednio zapewniła 11,6 mln miejsc pracy i przyczyniła się do wytworzenia 1,1 bln USD, czyli równowartości 1% globalnego PKB[1]. Na samych lotniskach pracowało 6,5 mln osób, z czego 609 tys. na stanowiskach związanych z zarządzaniem portem. Linie lotnicze zapewniły 3,1 mln miejsc pracy, a cywilna produkcja lotnicza dała zatrudnienie 1,7 mln osób. Ponad 214 tys. osób zapewniało sprawną żeglugę powietrzną[2].
W uproszczeniu można przyjąć, że każdy milion obsłużonych pasażerów na lotnisku przekłada się na ok. 1 tys. miejsc pracy na obszarze lotniska[3].
Wpływ pośredni obejmuje działalność podmiotów będących dostawcami dla branży lotniczej w ramach jej łańcuchów dostaw. Tu znajdziemy m.in. dostawców paliwa lotniczego, radarów i urządzeń niezbędnych do nawigacji lotniczej, producentów żywności, firmy budowlane, producentów komputerów, dostawców towarów do sklepów lotniskowych oraz działalność usługową na rzecz branży lotniczej, w tym np. obsługę prawną, księgową, call centers czy dostawców rozwiązań IT.
Na całym świecie działalność ta dała ponad 20,4 miliona miejsc pracy poprzez zakupy towarów i usług dokonywane przez firmy z branży transportu lotniczego. W efekcie ten pośredni wpływ lotnictwa przyczynił się do wzrostu globalnego PKB o około 1,2 biliona USD[4].
Wpływ indukowany to wydatki osób zatrudnionych bezpośrednio lub pośrednio w sektorze transportu lotniczego. Dzięki tym wydatkom na całym świecie pracę ma 17,2
mln osób. Szacowany wpływ indukowany na globalną aktywność gospodarczą wyniósł w 2023 r. 917,4 miliarda USD[1].
Wpływ katalityczny to przede wszystkim wydatki turystów podróżujących transportem lotniczym. Obecnie jest to ok. 58 proc. wszystkich podróżujących. Bezpośredni wkład transportu lotniczego w zatrudnienie w turystyce szacowany jest na 16,4 mln miejsc pracy, a kolejne 21 mln miejsc pracy jest efektem wpływu indukowanego lotnictwa na branżę turystyczną[2].
Uwzględnienie tych wszystkich czynników oznacza, że transport lotniczy tworzy 37,3 mln miejsc pracy w sektorze turystyki, przyczyniając się rocznie do globalnego PKB kwotą 967,8 miliarda dolarów[3].
To nie jest oczywiście pełny obraz wpływu lotnictwa na nasze życie i gospodarkę. W opracowaniu nie zostały uwzględnione trudne do policzenia inne pozytywne efekty, jakie generuje lotnictwo poprzez ułatwienie kontaktów i umożliwianie przewozów. W liczbach nie zostały więc ujęte takie kwestie jak: ułatwienia w handlu międzynarodowym, zwiększanie dostępności siły roboczej, zwiększanie produktywności, podnoszenie dostępu do rynku pracy, opieki zdrowotnej czy kształcenia, utrzymywania więzów rodzinnych etc.
Unia Europejska
W całej Unii Europejskiej transport lotniczy przyczynił się do stworzenia 9,3 mln miejsc pracy oraz wygenerował 830 mld USD (760,3 mld EUR) PKB. Przekłada się to na 4,4 proc. całkowitego zatrudnienia oraz 4,5 proc. całkowitego PKB UE w 2023 roku. W ciągu następnych dwóch dekad bezpośredni wkład sektora lotniczego w PKB Unii Europejskiej będzie rósł w tempie około 2,4 proc. rocznie, a zatrudnienie o 1,1 proc. rocznie.
Oxford Economics przewiduje, że do 2043 roku wpływ transportu lotniczego oraz turystyki, którą on umożliwia, przyczyni się do stworzenia 14 mln miejsc pracy (wzrost o 48 proc. względem roku 2023) oraz zwiększania wkładu branży w PKB do 1,5 bln USD (wzrost o 79%)[1].
Polska
W raporcie “Aviation: Benefits Beyond Borders” przedstawiono także wyliczenia dla naszego państwa. Według analiz Oxford Economics ogólne zatrudnienie w sektorze lotniczym oraz wygenerowane przez ten sektor w innych branżach osiągnęło poziom 290 tys., z czego 55 tys. było zatrudnionych bezpośrednio w lotnictwie.
Sektor przyczynił się do wytworzenia 15 mld USD polskiego PKB, z czego na samą branżę lotniczą (wpływ bezpośredni) przypadało 3,6 mld USD[1].
– Dziś wyraźnie wyprzedzamy wskaźniki lotnicze sprzed pandemii, co patrząc na kilka przykładów z najbliższej geograficznie okolicy, wcale nie musi być takie oczywiste. Zatrudnienie w lotnictwie i generowane przez branżę lotniczą w Polsce oraz wpływ tego sektora na gospodarkę będą rosły, bo rośnie nam PKB, a wzrost zainteresowania transportem lotniczym rośnie właśnie wraz ze wzrostem gospodarczym i wzrostem zamożności Polaków. Branża lotnicza ceni sobie spokój i dzisiaj boi się oczywiście, chociażby skutków wojny handlowej, zwłaszcza że ruchy nowej władzy w Stanach Zjednoczonych są mocno nieprzewidywalne. W Polsce mamy prognozy przewidujące stały wzrost przewozów, przy czym rzeczywistość wyprzedza już te prognozy mocno in plus. Zatem udział lotnictwa w PKB będzie się umacniał.
Autorzy raportu zwracają uwagę na to, że dane dla poprzednich lat, zwłaszcza w zakresie wpływu indukowanego i katalitycznego, nie są w pełni porównywalne, ale warto zwrócić uwagę na dwie liczby.
Dane za rok 2018 pokazywały wygenerowane 136 tys. miejsc pracy oraz całkowity wpływ na gospodarkę na poziomie 4,3 mld USD. Po tych liczbach widać, jak wielki skok wykonała polska branża lotnicza w ciągu ostatnich pięciu lat.
– Od wielu lat zdecydowanie największy udział na polskim niebie mają tzw. przewoźnicy niskokosztowi. Trzeba jednak pamiętać, że zapowiadany za chwilę wzrost floty, a następnie wzrost oferowania i otwieranie nowych kierunków zwiększą mocno oddziaływanie LOT na rozwój polskiej gospodarki oraz branży turystycznej. Większa liczba połączeń przekłada się wprost na wzrost potencjału turystycznego Polski. Branża turystyczna bez transportu lotniczego nie mogłaby obsłużyć aż 30% swoich klientów, bo tylu turystów dociera do Polski na pokładach samolotów.
Adrian Furgalski, prezes zarządu Zespoły Doradców Gospodarczych TOR
[1] Air Transport Action Group (ATAG): https://atag.org/about-atag/.
[2] Air Transport Action Group (ATAG): https://atag.org/about-atag/.
[3] Jak piszą sami autorzy opracowania: „W raporcie „Aviation: Benefits Beyond Borders” należy traktować jako obraz sektora lotniczego w 2023 roku, a nie jako wyraz trwającego trendu. Różnice w źródłach danych sprawiają, że raporty z poprzednich lat nie są bezpośrednio porównywalne. W najnowszym badaniu firma Oxford Economics wprowadziła udoskonalenia danych i metodologii, które zwiększają wiarygodność wyników. Obejmują one przede wszystkim: wprowadzenie nowych źródeł danych dotyczących udziału turystów przybywających drogą lotniczą, usprawnienie szacunków wydatków turystów podczas pobytu w kraju, zastosowanie ulepszonych prognoz przepływów podróżnych”.
[4] Aviation: Benefits Beyond Borders 2024, ATAG, str. 11.
[5] Ibidem, str. 10.
[6] Ibidem, str. 19.
[7] Ibidem, str. 19.
[8] Ibidem, str. 20.
[9] Ibidem, str. 20.
[10] Ibidem, str. 21.
[11] Ibidem, str. 21.
[12] Ibidem, str. 59.
[13] Ibidem, str. 79.
